Hifadhi ya Taifa ya Gombe ni eneo linalolindwa lililo kwenye mpaka wa magharibi ya Tanzania. Ikiwa karibu na fukwe za Ziwa Tanganyika, mbuga hii ni mchanganyiko wa nyika na misitu ya kupukutika, na misitu ya kijani daima. Katika misitu ya Gombe wanaishi sokwe waliofanyiwa utafiti wa muda mrefu zaidi Duniani.
Talii eneo hili

Sokwe ni wenyeji wa misitu ya Afrika ya Kati na Magharibi, ikiwemo Tanzania. Wanaishi karibu na miti kwa sababu chakula chao msingi ni matunda, ingawa wanapenda majani, wadudu na mamalia wadogo (wakiwemo tumbili). Ukitembea kwenye msitu wenye sokwe utasikia mito na majibu ya mikoromo na ukwenzi. ‘mikoromo’ hiyo ndizo sauti wanazotumia sokwe kujitambulisha na kuwasiliana na wengine.
Talii eneo hili

Mnamo 1957, Jane Goodall akiwa na umri wa miaka 23 alihamia Afrika Mashariki kutoka nchi yake ya Uingereza ili kufuatilia mapenzi yake ya utotoni kwa wanyama wa Afrika. Alimfanyia kazi mtafiti maarufu wa visukuku Louis Leakey, aliyeamini kuwa utafiti wa nyani ungaliweka wazi taarifa kuhusu mababu wa zamani wa wanadamu. Moyo wa ujasiri wa Jane ulimwelekeza katika misitu ya Gombe Julai 1960, lakini utafiti wake wa uvumbuzi hapa ndio uliobadilisha mwelekeo wa elimu kuhusu sayansi ya kisasa ya mamalia.
Talii eneo hili

Jane alipohamia Gombe mara ya kwanza, aliishi hemani na mama yake, akafanya uchunguzi wake akitumia darubini iliyowahi kutumiwa na kuandika madokezo kwa penseli na karatasi. Alitazama walichofanya sokwe siku nzima, akiandika kuhusu tabia na miundo yao ya jamii ya kila siku. Baadaye alitambua kuwa uchunguzi aliokuwa akiufanya ulikuwa tofauti na dhana nyingi za kawaida kuhusu sokwe.

Mara ya kwanza sokwe walikuwa wanamwogopa sana Jane, na ilikuwa vigumu kufanya utafiti. Baada ya muda wakazoeana, au wakamzoea, na akaweza kuwatazama kwa ukaribu, na hata kuingiliana nao. Alishuhudia sokwe wakicheka, wakicheza, wakisafisha manyoya, wakitafuta chakula na kuwinda. Pia alishuhudia vurugu zao, na hata kushuhudia vita vya sokwe . Kwa kuishi nao porini, Jane alikuwa akifichua ulimwengu wa siri wa sokwe.

Katika mwaka wake wa kwanza, Jane alimchunguza sokwe aitwaye David Greybeard akitumia nyasi kutoa mchwa kutoka mashimo madogo. Alikuwa akitumia nyasi kama kifaa, kitu ambacho wanasayansi waliamini kilikuwa cha kipekee kwa wanadamu. Uchunguzi wa Jane ulibadilisha fikra zetu kuhusu uhusiano kati ya wanadamu na wanyama. Sasa tunajua kuwa sokwe ni jamaa wa karibu wa wanadamu, walio na 98% ya DNA sawa na yetu.

Jane alikuwa mtafiti asiye wa kawaida wa wanyama, hivi kwamba aliwapa majina wanyama wake badala ya kuwapa nambari. Alianzisha mfumo wa kutoa majina ambapo watoto wanapewa majina ambayo yanaanza kwa herufi sawa na jina la mama yao. Shajara ya familia inaonyesha aila ya G-Family, ambao ni sehemu ya jamii kubwa ya sokwe wa Kasakela. Google, Glitter na Gossamer sasa wanaweza kuonekana katika Street View.

Mwaka wa 1977 Taasisi ya Jane Goodall ilianzishwa ili kuendeleza utafiti uliopo Gombe, na kupanua ufikiaji wa kazi ya kisayansi ya Jane na maono ya kuimarisha maslahi ya binadamu. Leo dhamira ya JGI inalenga zaidi ya Gombe, kwa kuwa shirika linajitahidi kulinda 85% ya sokwe na makazi yao kote Afrika. Pia wanahusisha vijana kote duniani katika miradi ya uhifadhi wa jamii kupitia mpango wa Roots na Shoots.

Wanasayansi katika Kituo cha Utafiti cha Mto Gombe wanashirikiana na maabara kote duniani, ikiwa ni pamoja na Chuo Kikuu cha Duke , kuchangia masomo ya kitaaluma. Wakitumia misusruru ya utafiti uliofanywa Gombe kama takwimu za msingi, wanasayansi wanaweza kutabiri jinsi mabadiliko katika mazingira, miundo ya kijamii, na magonjwa yanavyoweza kuathiri idadi ya sokwe pakubwa. Kuwatafiti sokwe pia kunaweza kufichua maelezo kuhusu wanadamu (k.m., utafiti kuhusu SIV miongoni mwa sokwe wa Gombe umechangia kutafiti virusi vya UKIMWI).

JGI pia imewekeza katika mpango wa uhifadhi wa jamii unaowawezesha watu kujenga maisha yao ya kudumu huku ikiimarisha malengo ya uhifadhi wa eneo, kama vile upandaji miti na kukomesha biashara ya nyama pori. Kwa kuwekeza katika afya na elimu, na kutoa mafunzo katika usimamizi wa rasilimali, kilimo na elimu misitu, mipango ya uhifadhi unaozingatia jamii inaimarisha ukuaji wa uchumi na utamaduni huku ikilinda maliasili.

Kulinda sokwe kunamaanisha kulinda makazi yao, na makazi hayo ni zaidi ya mipaka ya hifadhi. JGI inasambaza simu mahiri na kompyuta kibao za Android zinazotumia GPS kwa watu wa karibu na wahifadhi mbuga kote Afrika. Wachunguzi hawa wa misitu wamewezeshwa kurekodi na kuripoti uwepo wa wanyamapori na shughuli haramu za binadamu kwenye vifaa. Kisha data inapakiwa katika wingu, kuchanganuliwa kwa kutumia Mtambo wa Google Earth na kushirikiwa na wafanyauamuzi.

Data ya nyanjani iliyoripotiwa na wachunguzi wa misitu inapounganishwa na picha ya setilaiti, wanasayansi wa uhifadhi wanaweza kuchunguza afya ya makazi ya sokwe kwa upana. Kwa kutumia teknolojia vumbuzi, wanasayansi hawa wanaweza kupanga, kutekeleza na kupima jitihada za uhifadhi wa makazi. JGI inashughulika ili kuboresha jitihada za kuchunguza misitu kwenye makazi yote ya sokwe ili kuruhusu maarifa ya karibu kufikiwa kimataifa.

Kwa mfumo wake wa ikolojia wa kipekee, idadi ya sokwe iliyowekwa katika kumbukumbu kwa uangalifu wa juu na zaidi ya miaka 50 ya utafiti wa kupigiwa mfano, Gombe ni maabara inayoishi. Ugunduzi uliofanywa katika misitu ya Gombe unatumika kwenye mifumo ya ikolojia kote duniani. Likiwa eneo lenye urembo asili, makazi muhimu ya wanyamapori na kitovu cha utafiti wa kisayansi, kwa kweli Gombe ni eneo lisilokuwa na mfano wake.